گز سنتی یکی از اصیل‌ترین و محبوب‌ترین شیرینی‌های ایرانی است که ریشه در فرهنگ و تاریخ ایران دارد. این شیرینی خوشمزه با بافت نرم و لطیف و طعمی شیرین، یکی از سوغاتی‌های معروف شهر اصفهان و برخی شهرهای دیگر مانند کرمان و چهارمحال و بختیاری است. گز سنتی معمولاً از ترکیب مواد طبیعی و مقوی مثل سفیده تخم‌مرغ، شکر، گلاب، مغزهای پسته یا بادام، و در برخی موارد عسل یا انگبین تهیه می‌شود و با عطر و طعم بی‌نظیرش محبوبیت زیادی در میان ایرانیان و گردشگران خارجی دارد.

ویژگی‌های اصلی گز سنتی
بافت نرم و لطیف
گز سنتی به دلیل ترکیب خاص مواد اولیه و روش تهیه‌ی منحصر به فردش، بافتی نرم و کمی چسبنده دارد که به راحتی در دهان آب می‌شود. این بافت حاصل فرآیند دقیق و زمان‌بر پخت گز است که توسط استادکاران ماهر انجام می‌شود.

طعم اصیل و دلپذیر
گز سنتی با ترکیبی از طعم شیرین و دلپذیر شکر، عطر گلاب و در برخی موارد زعفران یا انگبین، طعمی اصیل و ماندگار دارد که همچنان با گذشت سال‌ها در میان علاقه‌مندانش محبوب است. مغزهای پسته و بادام نیز علاوه بر طعم بی‌نظیر، بافت خوشایند و زیبایی خاصی به گز می‌دهند.

استفاده از مواد طبیعی و سالم
گز سنتی معمولاً بدون افزودن مواد نگهدارنده و رنگ‌های مصنوعی تولید می‌شود. در تهیه آن از مواد طبیعی مانند گلاب، مغز پسته و بادام، و در برخی موارد انگبین (یک شیرین‌کننده طبیعی) استفاده می‌شود که ارزش غذایی این شیرینی را افزایش می‌دهد.

گز انگبینی: نوع خاصی از گز سنتی
یکی از انواع معروف گز سنتی، گز انگبینی است که به جای شکر، در آن از انگبین (عصاره‌ای شیرین که از گیاه گون به دست می‌آید) استفاده می‌شود. این نوع گز به دلیل شیرینی طبیعی انگبین و خواص غذایی آن، یکی از محبوب‌ترین و گران‌ترین انواع گز محسوب می‌شود و طعمی خاص و منحصر به فرد دارد.

انواع مختلف گز سنتی
گز سنتی در انواع مختلفی از نظر مواد تشکیل‌دهنده و طعم تولید می‌شود. برخی از محبوب‌ترین انواع گز سنتی عبارتند از:

گز پسته‌ای
این نوع گز از مغز پسته در ترکیب خود استفاده می‌کند و به دلیل رنگ سبز و طعم ملایم پسته، یکی از محبوب‌ترین انواع گز است. معمولاً درصد مغز پسته بر روی بسته‌بندی گز پسته‌ای مشخص می‌شود (مثلاً ۱۸% یا ۲۸%) و هر چه درصد آن بیشتر باشد، طعم پسته غالب‌تر است.

گز بادامی
گز بادامی با مغز بادام تهیه می‌شود و طعمی ملایم‌تر از گز پسته‌ای دارد. این نوع گز به ویژه برای افرادی که به طعم بادام علاقه‌مند هستند، مناسب است و در کنار چای یا دمنوش به‌خوبی جفت می‌شود.

گز زعفرانی
گز زعفرانی با استفاده از زعفران تهیه می‌شود و رنگ زرد طلایی زیبایی دارد. این نوع گز علاوه بر طعم شیرین، عطر و بوی زعفران را به همراه دارد و گزینه‌ای محبوب برای پذیرایی و هدیه به حساب می‌آید.

گز انگبینی
گز انگبینی به جای شکر با استفاده از انگبین تهیه می‌شود و طعمی خاص و خوشایند دارد. این نوع گز به دلیل استفاده از انگبین که شیرین‌کننده‌ای طبیعی و گران‌بهاست، ارزش غذایی بالایی دارد و معمولاً در بین سایر انواع گز گران‌تر است.

گز آردی
گز آردی با پوششی از آرد تهیه می‌شود که بافت نرم و لطیفی به آن می‌دهد و از چسبیدن آن به دست جلوگیری می‌کند. این نوع گز در کنار گز لقمه‌ای (گز بدون آرد) یکی از پرطرفدارترین انواع گز است.

گز لقمه‌ای
گز لقمه‌ای به صورت مکعب‌های کوچک برش داده شده و بدون آرد سرو می‌شود. این نوع گز به دلیل راحتی در مصرف و عدم استفاده از آرد، بیشتر در بسته‌بندی‌های متنوع و به عنوان سوغات عرضه می‌شود.

مواد اولیه و روش تهیه گز سنتی
مواد اولیه
مواد اولیه تهیه گز سنتی شامل سفیده تخم‌مرغ، شکر، گلاب، آب، و مغزهایی مانند پسته یا بادام است. در برخی موارد از انگبین یا عسل نیز به عنوان شیرین‌کننده طبیعی استفاده می‌شود. گاهی زعفران و هل نیز برای افزایش عطر و طعم به ترکیب اضافه می‌شوند.

فرآیند تهیه گز

ابتدا شکر و آب را حرارت می‌دهند تا به شکل شربت درآید.
سپس سفیده تخم‌مرغ زده شده و به شربت داغ اضافه می‌شود تا بافتی یکدست و پف‌دار ایجاد شود.
در ادامه، گلاب و سایر طعم‌دهنده‌ها به ترکیب اضافه می‌شود و به مدت طولانی با حرارت ملایم پخت می‌شود تا به قوام مناسب برسد.
در مرحله آخر، مغزهای پسته یا بادام به ترکیب اضافه شده و گز آماده برای قالب‌گیری و برش می‌شود.
قالب‌گیری و بسته‌بندی
پس از آماده‌سازی، گز به صورت لقمه‌ای یا آردی قالب‌گیری می‌شود. سپس در بسته‌بندی‌های مخصوص قرار گرفته و آماده عرضه به بازار می‌شود.

خواص و ارزش غذایی گز سنتی
گز سنتی به دلیل استفاده از مواد طبیعی و مغذی دارای ارزش غذایی بالایی است. برخی از خواص و فواید این شیرینی عبارتند از:

سرشار از پروتئین: سفیده تخم‌مرغ و مغزهای پسته و بادام، منابع خوبی از پروتئین هستند که برای رشد و ترمیم بافت‌های بدن ضروری است.
حاوی مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌ها: گز سنتی به دلیل داشتن پسته و بادام، حاوی ویتامین E و آنتی‌اکسیدان‌های مفید برای سلامت بدن است.
انرژی‌زا: قند طبیعی موجود در گز به عنوان منبع انرژی سریع عمل می‌کند و برای تامین انرژی مورد نیاز بدن به‌ویژه در فصول سرد سال مناسب است.
کمک به سلامت قلب: پسته و بادام دارای چربی‌های مفید هستند که به کاهش کلسترول بد خون و حفظ سلامت قلب کمک می‌کنند.
نکات مهم در نگهداری گز سنتی
نگهداری در جای خشک و خنک: گز سنتی به دلیل ترکیباتش بهتر است در جای خشک و خنک نگهداری شود تا تازگی و بافت نرم آن حفظ شود.
استفاده از ظروف دربسته: برای جلوگیری از خشک شدن گز، بهتر است آن را در ظروف دربسته و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید.
توجه به تاریخ مصرف: هرچند گز ماندگاری بالایی دارد، اما به دلیل عدم استفاده از مواد نگهدارنده، بهتر است به تاریخ مصرف آن دقت کنید و از مصرف گزهایی که مدت زیادی از تولیدشان گذشته خودداری کنید.
نتیجه‌گیری
گز سنتی با طعم و بافت خاص و اصیل خود، یکی از نمادهای فرهنگی و غذایی ایران به شمار می‌آید. این شیرینی به عنوان یکی از سوغاتی‌های مهم و پرطرفدار ایرانی، نه‌تنها در داخل کشور بلکه در سطح بین‌المللی نیز شناخته شده است. گز سنتی به دلیل استفاده از مواد طبیعی و مقوی، ارزش غذایی بالایی دارد و گزینه‌ای مناسب برای پذیرایی، هدیه دادن و سوغات به شمار می‌رود. انواع مختلف گز سنتی با طعم‌ها و مغزهای متنوع، از جمله گز پسته‌ای، بادامی، زعفرانی و انگبینی، انتخاب‌های متنوعی را برای علاقه‌مندان به این شیرینی ایرانی فراهم می‌کند.